Copyright konica
Shumë prej nesh ia atribuojnë shtimin gradual të peshës në moshën e mesme dhe më tej një metabolizmi të ngadaltë, por deri në ç’masë është i vërtetë ky supozim? Në një botë të përmbytur me këshilla shëndetësore dhe trende dietike në ndryshim të vazhdueshëm, ne konsultuam Matyas Fehervarin, kirurg konsulent bariatrik në Nuffield Health në Mbretërinë e Bashkuar, i cili punon gjerësisht me problemet metabolike, për të kapërcyer gjithë zhurmën. Ai ka ndihmuar në çmitizimin e saktë të asaj që është një metabolizëm, si mund të ndryshojë ai me moshën dhe gjithashtu ka identifikuar disa mënyra kryesore se si mund të ruajmë një metabolizëm të shëndetshëm ndërsa plakemi. Çfarë është metabolizmi dhe shkalla metabolike? “Metabolizmi i referohet proceseve kimike që e mbajnë trupin tonë në funksion – nga shndërrimi i ushqimit në energji deri te riparimi i qelizave dhe mbështetja e funksionit të organeve”, thotë Fehervari. “Shkalla metabolike është sasia e energjisë që trupi juaj përdor për të mirëmbajtur këto procese jetësore. “Edhe kur jeni duke pushuar, trupi juaj ende punon për të mbajtur zemrën tuaj duke rrahur, mushkëritë duke marrë frymë dhe trurin aktiv – kjo njihet si shkalla juaj bazale metabolike (BMR).” Cilat janë disa keqkuptime rreth metabolizmit? “Një nga mitet më të mëdha është se njerëzit me një metabolizëm “të shpejtë”, mund të hanë çfarë të duan pa shtuar në peshë”, thotë Fehervari. “Në realitet, ndryshimet midis individëve janë zakonisht modeste.” Një tjetër keqkuptim i zakonshëm është se vetëm metabolizmi përcakton peshën trupore të dikujt. “Rregullimi i peshës formësohet nga një rrjet kompleks faktorësh që shtrihen përtej djegies së kalorive”, shpjegon Fehervari. “Këto përfshijnë cilësinë e dietës, masën muskulore, gjumin dhe aktivitetin fizik, por edhe mekanizma më të thellë fiziologjikë siç janë ndryshimet në rrjedhën e tëmthit, rregullimet në funksionin dhe madhësinë e stomakut, sinjalizimi nervor (vagal) dhe modulimi i hormoneve të zorrëve. “Mikrobioma e zorrëve luan gjithashtu një rol jetësor, duke ndikuar në efikasitetin e nxjerrjes së energjisë nga ushqimi, mënyrën e përpunimit të acideve biliare dhe mënyrën e funksionimit të metabolizmit tonë në përgjithësi.” Për më tepër, disa njerëz supozojnë se metabolizmi bie vazhdimisht pas moshës së rritur, megjithatë, Fehervari thotë se “studime të mëdha dhe me cilësi të lartë tregojnë se ai mbetet jashtëzakonisht i qëndrueshëm për dekada përpara se të ngadalësohet gradualisht më vonë në jetë”. Si ndryshon metabolizmi ynë me moshën? “Metabolizmi nuk është një kurbë e drejtë poshtë”, thotë Fehervari. “Një studim i madh i botuar në Science në vitin 2021, që përfshinte mbi 6,000 njerëz, tregoi se shpenzimi i energjisë arrin kulmin në foshnjëri – kur mund të jetë mbi 50% më i lartë se tek të rriturit – pastaj bie gradualisht deri rreth moshës 20 vjeç. “Nga të 20-at deri rreth të 60-ave, shkalla metabolike mbetet jashtëzakonisht e qëndrueshme kur përshtatet për madhësinë dhe përbërjen e trupit. Pas të 60-ave, ka tendencë të ketë një rënie të ngadaltë, por të matshme.” Cilat janë arsyet e rënies në moshën 60 vjeç e lart? “Pas moshës 60 vjeç, shkalla metabolike zakonisht ulet me rreth 0.7% në vit”, thotë Fehervari. “Arsyet kryesore janë humbja e masës muskulore (sarkopenia), aktiviteti fizik i reduktuar dhe ndryshimet e vogla hormonale, siç janë nivelet më të ulëta të hormonit të rritjes dhe hormoneve seksuale.” “Efikasiteti mitokondrial – mekanizmi i trupit që prodhon energji – mund të bjerë pak me moshën. Nuk është se trupi juaj “harron” se si të djegë energji, përkundrazi bëhet pak më pak efikas në këtë drejtim.” Cilat faktorë të stilit të jetesës ndikojnë në metabolizmin tuaj? Disa zakone të jetesës mund të mbështesin ose ngadalësojnë funksionin metabolik. Masë e ulët muskulore ose pasivitet «Indet muskulore djegin më shumë energji sesa dhjami, madje edhe në qetësi», shpjegon Fehervari. Masë e ulët muskulore ose pasivitet «Indet muskulore djegin më shumë energji sesa dhjami, madje edhe në qetësi», shpjegon Fehervari. Dieta të rrepta “Kufizimi i rreptë i kalorive mund të frenojë përkohësisht shkallën metabolike”, thotë Fehervari. Gjumë i dobët “Gjumi i dobët mund të ndryshojë urinë dhe hormonet që rregullojnë energjinë, siç janë leptina dhe ghrelina”, vëren Fehervari. Stresi kronik “Kortizoli i lartë mund të nxisë ruajtjen e yndyrës dhe të ndikojë në përdorimin e energjisë”, thotë Fehervari. Pirja e duhanit dhe alkooli i tepërt “Pirja e duhanit dhe konsumimi i tepërt i alkoolit mund të dëmtojnë metabolizmin qelizor dhe ekuilibrin hormonal”, thotë Fehervari. A është me të vërtetë e mundur të “përshpejtohet” metabolizmi juaj? «Nuk ka ndonjë pilulë magjike apo zgjidhje të shpejtë», thotë Fehervari. «Rritjet e përkohshme të shpenzimit të energjisë mund të ndodhin pas ushtrimeve ose me kafeinë, por këto janë modeste. Mënyra më efektive dhe e bazuar në prova për të ruajtur një metabolizëm të shëndetshëm është ruajtja e masës muskulore dhe qëndrimi aktiv gjatë gjithë jetës». Si mund të kujdesemi për metabolizmin tonë ndërsa plakemi? Qëndro aktiv “Kombinoni aktivitetin aerobik si ecja e shpejtë ose çiklizmi me stërvitjen e rezistencës për të ruajtur muskujt”, rekomandon Fehervari. Jepini përparësi proteinave “Konsumoni mjaftueshëm proteina, veçanërisht në moshë të shtyrë, për të mbështetur riparimin e muskujve dhe për të parandaluar sarkopeninë”, këshillon Fehervari. Shmangni dietat ekstreme «Ushqyerja e qëndrueshme dhe e ekuilibruar i mban proceset metabolike të qëndrueshme», thotë Fehervari. «Synoni shtatë deri në nëntë orë gjumë për të mbështetur ekuilibrin hormonal dhe të energjisë», këshillon Fehervari. Menaxho stresin “Aktivitetet e ndërgjegjshme dhe lidhjet shoqërore zvogëlojnë efektet afatgjata të kortizolit”, thotë Fehervari. Kontrolle të rregullta “Tiroidja, vitamina D dhe çekuilibrat hormonalë mund të ndikojnë në metabolizmin e energjisë, kështu që do të rekomandoja kontrolle të rregullta”, thotë Fehervari. Si përfundim: “Metabolizmi juaj nuk “përplaset” në mënyrë të pashmangshme me moshën, ai mbetet i qëndrueshëm për dekada dhe fillon të ngadalësohet pak vetëm pas moshës rreth të 60-ave”, thotë Fehervari. “Shumë nga ky ndryshim është për shkak të humbjes së muskujve dhe stilit të jetës, jo vetëm moshës. Duke qëndruar aktivë, duke ngrënë mirë dhe duke ruajtur forcën, shumica e njerëzve mund ta mbajnë metabolizmin e tyre të shëndetshëm edhe në moshë të shtyrë.” / DPA News.
